Linux Sunucularda Kaynak İzleme: top, du, ve netstat

Bu rehberde, sunucu kaynaklarını izlemek için kullanılan üç önemli Linux komutunu inceleyeceğiz: top, du ve netstat. Bu komutlar, sistem yöneticilerinin CPU, bellek, disk alanı ve ağ bağlantıları gibi önemli kaynakların kullanımını izlemesine olanak sağlar. Örneklerle açıklayarak, bu komutların temel kullanımını ve gelişmiş özelliklerini ele alacağız. Bu eğitimde Ubuntu 20.04 üzerinde çalışacağız, ancak siz dilediğiniz Linux dağıtımını kullanabilirsiniz.

İçindekiler

1. Ön Gereksinimler
2. Sistemin Güncellenmesi
3. top Komutu
4. du Komutu
5. netstat Komutu

1. Ön Gereksinimler

• Sunucu: Ubuntu 20.04 işletim sistemi kurulu bir sunucu
• Kullanıcı Yetkileri: Root veya sudo yetkisine sahip bir kullanıcı

2. Sistemin Güncellenmesi

Yeni bir Ubuntu kurulumu yaptığınızda, paketlerin en güncel versiyonlarına yükseltilmesi önerilir. Bunun için şu komutu kullanabilirsiniz:

sudo apt update -y && sudo apt upgrade -y

Sistem güncellendikten sonra, kaynak izleme komutlarını incelemeye başlayabiliriz.

3. top Komutu: İşlem Yönetimi ve Performans İzleme

top komutu, çalışan süreçleri gerçek zamanlı olarak izlemenize olanak tanır. Bu komut, CPU, bellek kullanımı gibi sistem kaynaklarını ayrıntılı bir şekilde gösterir. Temel kullanımı oldukça kolaydır, sadece terminale top yazarak aşağıdaki gibi bir çıktı elde edebilirsiniz:

top - 11:24:59 up 7 days, 11:27,  2 users,  load average: 0.00, 0.00, 0.00
Tasks: 109 total,   1 running, 108 sleeping,   0 stopped,   0 zombie
%Cpu(s):  0.0 us,  0.1 sy,  0.0 ni, 99.7 id,  0.0 wa,  0.0 hi,  0.2 si,  0.0 st
MiB Mem :   3931.4 total,   2473.6 free,    139.8 used,   1318.0 buff/cache
MiB Swap:   1024.0 total,   1024.0 free,      0.0 used.   3475.6 avail Mem

Bu çıktıda:

• Load Average: Son 1, 5 ve 15 dakikadaki sistem yükünü gösterir.
• CPU Kullanımı: Çeşitli yüzdeler ile kullanıcı, sistem ve idle süreçlerin CPU kullanımı listelenir.
• Bellek Kullanımı: Kullanılabilir bellek miktarı ile birlikte, ne kadarının cache ve buffer için ayrıldığı gibi bilgiler görüntülenir.

Gelişmiş Kullanım

top komutunu gelişmiş seçeneklerle de kullanabilirsiniz:

• -i: Boşta olan süreçleri göstermez.
• -n [sayı]: Belirtilen sayıda tekrar eder ve sonra çıkar.
• -H: Thread’leri gösterir.

top -n 5

Bu komut, sistemi beş kez güncelleyip ardından çıkış yapacaktır.

4. du Komutu: Disk Kullanımı Analizi

du komutu, disk üzerindeki dosya ve dizinlerin ne kadar yer kapladığını analiz etmek için kullanılır. Özellikle disk doluluğunu izlemek ve gereksiz dosyaları temizlemek için faydalıdır. Basit bir kullanım örneği aşağıdaki gibidir:

du -sh /*

Bu komut, root dizinindeki tüm dosya ve klasörlerin boyutlarını insan okunabilir bir formatta (-h opsiyonu) listeler. Örnek bir çıktı:

7       bin
301M    boot
12K     dev
3.0M    etc
2.4G    usr
710M    var

Gelişmiş Kullanım

du komutunun sık kullanılan diğer opsiyonları şunlardır:

• -d [derinlik]: Belirtilen derinliğe kadar disk kullanımını görüntüler.
• --max-depth=1: Sadece belirtilen seviyedeki dizinlerin toplam boyutunu gösterir.

du -d 1 /var

Bu komut, /var dizinindeki alt klasörlerin her birinin ne kadar alan kapladığını gösterir.

5. netstat Komutu: Ağ Bağlantıları ve İstatistikleri

netstat komutu, ağ bağlantılarını, routing tablolarını ve diğer ağ istatistiklerini görüntüler. Aşağıdaki örnek, aktif internet bağlantılarını listeleyecektir:

netstat

Örnek çıktı:

Proto Recv-Q Send-Q Local Address           Foreign Address         State
tcp        0    240 24625403.test:7022      ctel-78-157-7-19.:55913  ESTABLISHED

Gelişmiş Kullanım

netstat komutu daha ayrıntılı analizler için çeşitli opsiyonlarla birlikte kullanılabilir:

• -t: Sadece TCP bağlantılarını gösterir.
• -u: Sadece UDP bağlantılarını gösterir.
• -n: Nümerik IP adreslerini gösterir.
• -l: Sadece dinleyen (listening) bağlantıları listeler.
• -p: Hangi işlemin hangi bağlantıyı kullandığını gösterir.

netstat -tunlp

Bu komut, sisteminizdeki tüm TCP ve UDP bağlantılarını ve dinleme portlarını listeler. Örnek çıktı:

tcp        0      0 127.0.0.1:3306          0.0.0.0:*               LISTEN      83830/mysqld
tcp        0      0 0.0.0.0:993             0.0.0.0:*               LISTEN      88311/dovecot

Sonuç

Bu rehberde, Linux sunucunuzdaki önemli kaynakları izlemek için kullanabileceğiniz üç temel komutu inceledik: top, du, ve netstat. Her komutun temel ve gelişmiş kullanım senaryolarını gerçek örneklerle açıkladık. Sunucu performansını ve kaynak kullanımını etkili bir şekilde izlemek için bu komutları öğrenmek, sistem yöneticileri için oldukça önemlidir.